۱۳۹۸ بهمن ۹, چهارشنبه

فرش های مشهور ایرانی : نمادهای هنر و اصالت ایرانی

فرش کاشانقالی باصریفرش مشهد

فرش ایرانی فقط یه زیرانداز یا تزیین خونگی نیست . پشت هر فرش ، یه دنیا قصه و تاریخ خوابیده ؛ قصه مردمی که نسل به نسل هنر رو توی دستاشون نگه داشتن . اگه یه بار با دقت به طرح ها و رنگ های یه فرش اصیل ایرانی نگاه بندازی ، می فهمی که چی می گم . تو این مقاله قراره با هم یه گشتی بزنیم بین معروف ترین مدل های فرش ایرانی ، مثل فرش کاشان ، فرش تبریز ، فرش کرمان ، فرش افشان ، فرش خشتی و حتی فرش عشایری . با هم بررسی می کنیم که چرا فرش ایرانی هنوزم کلی طرفدار داره و چطوری می تونیم با یه انتخاب درست ، یه فرش عالی برای خونه مون بخریم .

فرش ایرانی ؛ پیوند هنر و فرهنگ ایرانی

فرش ایرانی از همون قدیما ، یه بخشی از زندگی مردم این سرزمین بوده . تقریبا هر گوشه ای از کشور ، یه سبک خاص از فرش بافی داره . یکی رنگ های خاص تری استفاده می کنه ، یکی طرح های گل دار داره ، یکی دیگه نقشه های هندسی . همه شون ولی یه چیز مشترک دارن : اصالت !

مثلاً فرش کاشان با اون طرح لچک و ترنج خاصش معروفه ، یا فرش افشان که نقش هاش بدون تقارن خاصی تو کل زمینه پخش شدن ، حال و هوای خاصی به فضا می ده . خلاصه اینکه از شمال تا جنوب ، شرق تا غرب ایران ، هر شهری یه امضای خاص پای فرش خودش داره .

فرش کاشان ؛ شاهکار طرح و رنگ

فرش کاشان همیشه یه سر و گردن بالاتر از بقیه دیده شده . واقعاً هم انصافاً طرح و نقش هایی که توی این فرش ها استفاده می شه ، آدم رو محو خودش می کنه . رنگ بندی هاش آروم و شیکه ، نقشه هاش متقارن و با حساب وکتاب . ترکیب اسلیمی ها و ترنج های بزرگش ، یه حس اصیل به فضا می ده .

مشتری هایی که اومدن تو فروشگاه ما و فرش کاشان خریدن ، معمولاً بعد یه مدت از دوام و زیباییش تعریف کردن . مخصوصاً برای خونه هایی با دکور کلاسیک یا حتی سبک ترکیبی ، فرش ۱۲ متری یا فرش ۹ متری کاشان حسابی می درخشه .

فرش اصفهان ؛ تلفیقی از هنر نگارگری و قالی بافی

فرش اصفهان یه چیز دیگه ست ! واقعاً انگار دارن یه تابلو نقاشی رو می بافن . ریزبافی های دقیق ، نقشه های خاص مثل طرح شاه عباسی و ترکیب رنگ هایی که آدمو یاد نگارگری های ایرانی می ندازه .

خیلی ها فرش اصفهان رو انتخاب می کنن چون می خوان یه فرش هنری و اصیل داشته باشن که با دکور سنتی شون جفت وجور باشه . معمولاً از نخ های ابریشمی یا پشم خیلی نرم استفاده می شه ، و طرح هاش هم خیلی لوکس و چشم نوازه .

فرش تبریز ؛ گنجینه ای از هنر آذربایجان

فرش تبریز نه تنها تو ایران ، بلکه تو خارج کشور هم کلی هوادار داره . بعضی طرح هاش انقدر دقیق و ظریفه که آدم باورش نمی شه بافته شده . از طرح شکارگاه بگیر تا گل ریز و حتی تصویری ، تنوعش بالاست .

خیلی وقتا تو کلکسیون دارها می شنوی که دنبال فرش ۱۲۰۰ شانه یا حتی فرش ۱۵۰۰ شانه تبریز هستن . چرا ؟ چون ریزنقشه و شکیل ان و هم کیفیت دارن ، هم جلوه خاص .

فرش کرمان ؛ شکوه رنگ ها و اصالت جنوبی

فرش کرمان رو به خاطر رنگ هاش می شناسن . رنگ هایی مثل قرمز ، لاکی ، سبز یا آبی که به صورت پرکنتراست کنار هم قرار گرفتن . طرح هاش هم متنوعه ، از خشتی گرفته تا ریزماهی .

یه چیزی که تو تجربه ما همیشه جالب بوده ، اینه که مشتریایی که یه بار فرش کرمان می خرن ، معمولاً دوباره هم برمی گردن . چون هم از دوامش راضی ان ، هم از رنگ بندی خاصش .

فرش هریس ؛ تلفیقی از سادگی و قدرت طرح

اگه دنبال یه فرش متفاوتی که هم اصیل باشه و هم کمی مدرن ، حتماً یه نگاهی به فرش هریس بنداز . طرح هاش ساده تره ، خطوط هندسی داره و کمتر گل و بلبل توش می بینی . ولی دقیقاً همین سادگی ، یه شکوه خاص بهش داده .

خیلیا که دکور خونه شون یه کم مینیماله ، سراغ فرش هریس می رن . چون به راحتی با وسایل مدرن هماهنگ می شه .

فرش عشایری ؛ روایت گر زندگی کوچ نشینان

فرش عشایری رو اگه دیده باشی ، می دونی که با بقیه فرش ها فرق داره . رنگ های طبیعی ، نقش هایی که از دل طبیعت میان ، و ساده بودن طرح ها ، باعث شده این فرش ها حس صمیمی و گرم بدن به خونه .

معمولاً اندازه های کوچیک تری مثل قالیچه یا فرش ۶ متری از این سبک زیاد پیدا می شه . برای خونه های سنتی یا حتی جاهایی مثل کنار کرسی یا نشیمن کوچیک ، عالیه .

فرش خشتی و فرش افشان ؛ تنوع در طرح و هویت

دو تا از طرح هایی که خیلیا عاشقش هستن ، فرش خشتی و فرش افشان هستن . طرح خشتی مثل جدول بندی منظمه که تو هر خونه اش یه نقش خاص هست . به دکور نظم خاصی می ده .

فرش افشان ولی برعکسه ، همه نقش ها تو سطح فرش پخش شدن . واسه همین فضای خونه رو بازتر نشون می ده . مخصوصاً خونه هایی که نورگیر خوبی دارن ، با فرش افشان کلی جذاب تر می شن .

فرش اصیل ایرانی ؛ سرمایه ای فراتر از یک کالا

خرید فرش ایرانی در واقع یه جور سرمایه گذاریه . نه فقط به خاطر زیبایی ، بلکه چون یه تیکه از تاریخ و فرهنگ ایران رو به خونه ت میاری . باید بدونی که چی می خوای : رنگ گرم یا سرد ؟ طرح شلوغ یا ساده ؟ سبک مدرن یا کلاسیک ؟

خرید از جای معتبر خیلی مهمه . هم خیالت راحته که فرش اصله ، هم قیمتش منطقی تر درمیاد چون مستقیم از کارخانه فرش خرید می کنی . ما بارها دیدیم کسایی که با مشورت درست خرید کردن ، بعد از مدتی دوباره برگشتن و گفتن : "خداییش بهترین تصمیمم بود ."

۱۳۹۸ دی ۳۰, دوشنبه

تاریخچه فرش | نگاهی به ریشه های کهن هنر قالی بافی در ایران و جهان

فرش فقط یه زیرانداز ساده نیست ؛ یه تیکه از تاریخ و فرهنگ ماست که قرن هاست داره داستان زندگی مردم رو روایت می کنه . تاریخچه فرش خیلی بیشتر از اون چیزیه که فکر می کنیم . پشت هر گره و هر طرحی ، یه دنیا حرف نهفته ست . از فرش دستباف قدیمی گرفته تا فرش ماشینی ای که امروز توی کارخانه ها تولید می شه ، این هنر کلی راه اومده تا به اینجا رسیده .

تو این مقاله قراره با هم بریم سراغ تاریخچه فرش ، هم تو ایران و هم تو دنیا . قراره ببینیم اولین فرشا کجا بافته شدن ، چه تحولاتی داشتن و چطوری فرش ایرانی تبدیل شده به یه برند جهانی .

تاریخچه فرش در جهان

وقتی از قالی صحبت می کنیم ، منظورمون همون بافته های گره داریه که پرز دارن و اکثراً برای زیرانداز استفاده می شن . جالبه بدونین که تقریباً همه پژوهشگرا قبول دارن که شروع ماجرای فرش بافی از آسیا بوده . به خصوص از مناطقی مثل ایران ، ترکستان و قفقاز .

تو خیلی از متن های قدیمی ، حتی توی انجیل ، رد پای فرش دیده می شه . مثلاً هومر ، شاعر معروف یونانی ، گفته یه کاناپه با قالی ارغوانی تزئین شده بود ! یا یه سردار یونانی به اسم گزنفون نوشته بود ایرانی ها عادت داشتن روی قالی های نرم استراحت کنن .

اگه نقشه رو نگاه کنیم ، می بینیم که تو خیلی از کشورا مثل ترکیه ، افغانستان ، هند ، تبت ، چین ، حتی مصر و اسپانیا هم قالی بافی رواج داشته . اما چیزی که ایران رو متمایز می کنه ، قدمت و اصالتشه . مثلاً قالی معروف پازیریک که تو سیبری کشف شد ، مربوط به دوران هخامنشیانه و هنوزم قدیمی ترین فرش دستباف دنیاست که به اسم ایران ثبت شده .

گسترش فرش بافی به اروپا

فرش از همون اول تو اروپا فقط یه وسیله نبود ، بیشتر یه اثر هنری بود . تو دوران جنگ های صلیبی ، فرش های ترکی و ایرانی وارد اروپا شدن . اروپایی ها اونا رو نمی انداختن زمین ، بلکه به دیوار آویزون می کردن یا روی میز می نداختن . این نشون می ده که فرش براشون خیلی خاص و لوکس بوده . بعدها که تجارت جهانی رونق گرفت ، قالی ایرانی کم کم بازار اروپا رو هم گرفت و همه عاشق نقش و نگارهاش شدن .

تاریخچه فرش در ایران

ایران همیشه جزو سردمدارهای بافت فرش بوده . باستان شناس ها نشون دادن که ایرانی ها از هزاره پنجم قبل از میلاد ، یعنی حدود ۷۰۰۰ سال پیش ، با بافت پارچه و الیاف آشنا بودن . این یعنی سابقه فرشبافی تو کشورمون فوق العاده زیاده .

تو مناطقی مثل کردستان ، سیلک ، حسنلو ، مارلیک و دیلمان ، آثاری پیدا شده که نشون می ده مردم اون دوران ، نخ ها رو به هم می بافتن و باهاشون چیزایی مثل طناب و قالی اولیه می ساختن . کم کم این مهارت ها پیشرفته تر شد و راه رو برای فرش های دستباف امروزی باز کرد .

دوران ایلخانیان و تیموریان

از دوره ایلخانیان اطلاعات زیادی درباره فرش هاشون نداریم . بعضی از محققا معتقدن که توی نقاشی های اون دوران ، طرح و نقش فرش ها معلومه . ولی واقعیت اینه که این نقاشیا خیلی محدودن و نمی شه با اطمینان نظر داد . دوره تیموریان هم کم وبیش همین طوریه . یه پژوهشگری به اسم آرمی برینگز یه نظریه داده بود که بر اساس نقاشیا ، فرش های اون دوران رو تحلیل کرده بود ، اما چون نمونه ها کم بودن ، خیلی از حرفاش قابل اثبات نیست .

اوج هنر فرش در دوره صفویه

حالا برسیم به دوران طلایی فرش ایران ؛ یعنی دوران صفویه . اون زمان شاه ها مخصوصاً شاه عباس ، حسابی از فرشبافی حمایت می کردن . کارگاه های فرش تو شهرایی مثل کاشان ، تبریز و اصفهان فعال بودن و بهترین مواد اولیه هم در دسترس بود .

این باعث شد تا بعضی از زیباترین و باکیفیت ترین فرش های دستباف تاریخ توی همون زمان بافته بشن . خیلی از این فرشا هنوزم توی موزه های معروف دنیا مثل یه اثر هنری نگهداری می شن . نقش و نگارها ، ترکیب رنگ ها و طرح فرش هایی که اون موقع خلق شد ، هنوزم الهام بخش طراح های امروزی هستن . اگه امروز کارخانه فرشای هست که فرش مدرن تولید می کنه ، خیلیاشون از اون دوره الهام می گیرن .

جمع بندی : چرا شناخت تاریخچه فرش اهمیت دارد ؟

اگه دنبال خرید فرش ماشینی یا حتی یه تابلوی فرش  خاص هستی ، بدون که پشت هر فرش ، یه تاریخچه بلندبالاست . وقتی با تاریخچه فرش آشنا باشی ، انتخابت معنی دارتر می شه . چون اون وقت می فهمی این محصول فقط یه کالا نیست ، بلکه یه تیکه از فرهنگ و تمدن ماست . تازه آشنایی با این تاریخچه کمکت می کنه که آخر سر تردیدهات رو کنار باری و طرح فرش ت رو انتخاب کنی . از سنتی تا مدرن ، از ساده تا گل دار . دنیای رنگارنگ فرش در انتظارته !!

۱۳۹۸ دی ۲۵, چهارشنبه

پیشینه واژه فرش ؛ نگاهی به ریشه های تاریخی و فرهنگی یکی از اصیل ترین هنرهای ایرانی

فرش برای ما ایرانی ها فقط یه وسیله برای پوشوندن زمین نیست ؛ یه بخش از هویتمونه . هر جا بری ، از خونه مادربزرگ گرفته تا خونه های مدرن امروزی ، رد پای فرش هست . توی طرح ها ، رنگ ها و مدل فرش ها ، یه دنیای بزرگ از فرهنگ و هنر خوابیده که خیلی ها شاید ازش بی خبر باشن .

جالبه بدونی که خیلی از ماها اصلاً نمی دونیم این واژه فرش که این همه باهاش سر و کار داریم ، از کجا اومده . توی این مقاله می خوایم یه سفر کوتاه به گذشته بزنیم و ببینیم داستان این واژه از کجا شروع شده . به علاوه ، با کلی واژه و اصطلاح دیگه مثل قالی ، بوب ، بساط و . . . هم آشنا می شیم و یه نگاه کلی به نقش فرش ایرانی توی تاریخ و فرهنگمون می ندازیم .

قالی چیست و چه ارتباطی با واژه فرش دارد ؟

بذار ساده بگم ؛ وقتی می گیم فرش یا قالی ، منظورمون همون چیزی یه که کف خونه ها می اندازیم . ولی واقعیت اینه که قالی ، بیشتر از یه زیراندازه . توی بافتش ، هنر ، خلاقیت و حتی احساسات یه بافنده هست که با نخ و رنگ ترکیب شده . مثلاً فرش های دستباف که خیلی ها هنوز توی خونه شون دارن ، هر کدوم یه دنیا حرف دارن .

اما حالا با پیشرفت صنعت ، فرش ماشینی هم اومده وسط و دنیای خودش رو داره ؛ فرش ۷۰۰ شانه ، ۱۲۰۰ شانه ، یا ۱۵۰۰ شانه ، اینا همه از مدل فرش هایی ان که خیلی از مشتری هامون دنبالشن . یه بار مشتری ای اومده بود و فقط دنبال فرش برای اتاق نشیمن می گشت ، ولی وقتی مدل فرش گل برجسته و تابلو فرش های تزئینی رو دید ، کلاً نظرش عوض شد و چند تا فرش برای پذیرایی و حتی راهرو خونه ش خرید !

نگاهی به تاریخچه واژه فرش و مشتقات آن

حالا بریم سراغ ریشه یابی کلمه فرش . توی زبان های قدیمی مثل پهلوی ، کلمه هایی بودن که منظورشون از گستردنی ها بوده . مثلاً «ویسترگ» یعنی چیزی که پهن می شه . یا «نمت» یعنی نمد یا فرش . حتی «بوپ» یا «بوب» برای فرش های نفیس به کار می رفته . خیلی از این کلمه ها امروزه توی فرهنگ لغت ها هنوز رد و نشونشون هست .

در مورد واژه قالی ، بعضی منابع می گن از اسم شهری توی ارمنستان قدیم به اسم قالین گرفته شده . اون منطقه اون موقع جزو ایران باستان بوده . بعضی ها هم می گن قالی از واژه ترکی "قالین" اومده ، به معنی فرش پرزدار . هرچی که بوده ، الان وقتی می گیم قالی ، همه یاد فرش ایرانی می افتن .

نقش فرش در فرهنگ ایران ؛ از بساط خانه تا نماد ملی

فرش از قدیما فقط یه چیز ساده برای نشستن یا راه رفتن نبوده . همیشه یه جنبه تزئینی و هنری هم داشته . توی کتاب های تاریخی مثل لغت نامه دهخدا یا تاریخ طبری ، واژه هایی مثل بوب یا بساط زیاد به کار رفته . یه مثال معروفش هم فرش بهارستانه که از کاخ تیسفون برده شد ؛ می گن اون قدر طرح فرشش خاص و قشنگ بوده که همه رو شگفت زده کرده .

خیلی از مدل فرش هایی که الان می بینیم ، مثل فرش افشان یا فرش لچک ترنج ، ریشه در همون نقشه ها و فرهنگ های قدیمی دارن . یعنی وقتی یه فرش می خری ، داری یه تیکه از تاریخ رو هم با خودت می بری خونه !

کاشان ، پایتخت فرش جهان

سال ۱۳۹۳ یه خبر خوب اومد : کاشان شد پایتخت جهانی فرش . و خب ، انصافاً هم لیاقتش رو داشت . توی این شهر و آران و بیدگل اطرافش ، کلی کارخانه و کارگاه فعال هست . آمارش خیلی جالبه : بیش از ۱۲۰۰ تا کارخانه فرش ماشینی و ۷۰۰ تا کارگاه فرش دستباف !

خودم توی یکی از این کارخانه ها کار می کنم . بارها شده که مشتری بیاد و اولش یه فرش ارزون بخواد ، ولی وقتی با طرح فرش ها و رنگ فرش های مختلف آشنا می شه ، می بینی انتخابش کاملاً عوض می شه . یه بار یه خانواده از مشهد اومده بودن ، با خودشون گفتن فقط یه فرش ۶ متری می خوان ، ولی آخر سر با سه تا فرش ۹ متری برگشتن خونه ، چون هم قیمت مناسب بود ، هم از تنوع طرح ها خوششون اومده بود .

فرش ایرانی مخصوصاً فرش کاشان ، فقط توی ایران طرفدار نداره . خیلی از کشورها هم مشتری شن . فرقی نمی کنه دستباف باشه یا ماشینی ؛ وقتی اسمش فرش ایرانی باشه ، ارزشش چند برابر می شه .

نتیجه گیری ؛ فرش فقط یک زیرانداز نیست

حالا که رسیدیم به آخر مقاله ، دیگه معلومه فرش چی کاراست . فرش فقط یه زیرانداز ساده نیست ؛ یه نماد از تاریخ و فرهنگ ماست . طرح فرش های ایرانی ، رنگ فرش های خاص ، مدل فرش های متنوع . . . همه اینا نشون می ده که فرش برای ما ایرانی ها یه چیز عادی نیست ، یه جور عشق و خاطره ست .